Czy Józef Ciesielka otrzyma ochronę prawną? Helsińska Fundacja Praw Człowieka podjeła pracę nad ochroną prawną tzw. „sygnalistów”

Ochroną prawną mają zostać objęte osoby które: (…) dokonały zgłoszenia nieprawidłowości w trybie określonym w ustawie, lub udzieliły pomocy w dokonaniu zgłoszenia nieprawidłowości przez inną osobę, w szczególności poprzez dostarczenie tej osobie informacji o nieprawidłowości.

 HFPC: Trwa II tura konsultacji projektu ustawy o jawności życia publicznego. Opinie na temat gwarantowanej ochrony prawnej dla tzw. „sygnalistów”

Na stronie głównej Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka można zapoznać się z artykułem dotyczącym opinii jaka wydała organizacja na temat obywatelskiego projektu ustawy o ochronie tzw. „sygnalistów”.

Ochroną prawną mają zostać objęte osoby które zgodnie z treścią projektu ustawy: w związku z pełnionymi obowiązkami, świadczoną pracą lub wykonywaną umową, (…) dokonały zgłoszenia nieprawidłowości w trybie określonym w ustawie, lub udzieliły pomocy w dokonaniu zgłoszenia nieprawidłowości przez inną osobę, w szczególności poprzez dostarczenie tej osobie informacji o nieprawidłowości. Według projektu ustawy „ o ochronie sygnalistów”: (…) sygnalistą może być każda osoba fizyczna, niezależnie od podstawy zatrudnienia lub charakteru stosunku prawnego łączącego ją z pracodawcą, którego dotyczą zgłaszane nieprawidłowości, także po ustaniu tego stosunku.

Projekt podejmujący kwestię ochrony sygnalistów wpisuje się w przebieg II tury konsultacji projektu ustawy o jawności życia publicznego:

II tura konsultacji projektu ustawy o jawności życia publicznego – opinia HFPC i obywatelski projekt ustawy o ochronie sygnalistów

Trwa II tura konsultacji projektu ustawy o jawności życia publicznego. Mimo że usunięto z niego niektóre najbardziej niepokojące przepisy, zaproponowane rozwiązania wciąż niosą ze sobą poważne zagrożenia. Jednocześnie projekt nie rozwiązuje obecnych problemów w regulowanych obszarach. Helsińska Fundacja Praw Człowieka przedstawiła opinię prawną do nowej wersji dokumentu.

Jednocześnie w odpowiedzi na sugestie wyrażone w trakcie konferencji 6 listopada przez ministra Macieja Wąsika, który zachęcił uczestników konsultacji do przedstawienia konkretnych propozycji rozwiązań, Fundacja Batorego we współpracy Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Forum Związków Zawodowych oraz Instytutem Spraw Publicznych przedstawiła wstępny obywatelski projekt ustawy o ochronie sygnalistów.

Dostęp do informacji publicznej – bez najpoważniejszych ograniczeń, ale z dodatkowymi trudnościami

Projektodawcy zrezygnowali z wprowadzania nowych przesłanek ograniczających dostęp do informacji publicznej (m.in. uporczywość składanych wniosków). Projekt nadal jednak przewiduje, że w przypadku informacji przetworzonych wnioskodawca będzie musiał wykazać istotny interes publiczny już w momencie składania wniosku. Rozwiązanie takie jest błędne, biorąc pod uwagę fakt, że na tym etapie nie jest wiadome, jaki charakter może mieć wnioskowana informacja, ponieważ zależy to od oceny organu administracji.

Trudniejszy dostęp dla obywateli do procesu stanowienia prawa Projekt wciąż nie odpowiada na problem pogarszającego się stanu procesu legislacyjnego. W szczególności nie ujednolica sposobu prowadzenia konsultacji publicznych projektów poselskich, senackich, rządowych i opracowywanych przez Prezydenta. Obecnie projekty poselskie nie podlegają obowiązkowi konsultacji społecznych, przez co mogą być wniesione i uchwalone w ciągu tygodnia. Pozostawienie rozwiązań zaproponowanych w projekcie doprowadzi do sytuacji, kiedy organy publiczne nie będą miały obowiązku konsultować projektów, a jednocześnie obywatele, aby wyrazić opinię na ich temat w ramach procedury lobbingu, będą musieli dopełnić nieproporcjonalnie surowych obowiązków informacyjnych. Co więcej, za ewentualną pomyłkę (np. brak aktualizacji zgłoszeń) obywatele będą ponosić odpowiedzialność karną.

Sygnaliści bez odpowiedniej ochrony – obywatelska propozycja lepszej regulacji

Choć nowa wersja projektu zmniejsza zakres arbitralności decyzji prokuratora o nadaniu statusu sygnalisty, to pozbawienie ochrony osoby, która zyskała już taki status, wciąż pozostaje swobodną decyzją organu ścigania. Ponadto takie gwarancje nadal mają objąć tylko przypadki zgłaszania niektórych nieprawidłowości (m.in. związanych z korupcją czy praniem brudnych pieniędzy).

W odpowiedzi na brak odpowiedniej ochrony w projektowanych przepisach, Fundacja Batorego we współpracy z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Forum Związków Zawodowych oraz Instytutem Spraw Publicznych przygotowała roboczą propozycję regulacji faktycznie chroniącej osoby ujawniające nieprawidłowości w miejscu pracy. Nie jest to wersja finalna, ale na tyle pełna, że organizacje zdecydowały się ją przedstawić w ramach drugiej tury konsultacji.

Opinia HFPC dostępna jest tutaj.

Z obywatelskim projektem ustawy o ochronie sygnalistów można zapoznać się tutaj.